Niemalże znikające z dnia na dzień stogi sian z łąk i łany zbóż z pól a chłodne, mgliste noce i poranki zwiastują nieubłagalnie zbliżający się koniec lata, a tym samym zapowiadają nadciagającą jesień.

To też sygnał dla wszystkich zwierząt, aby przygotowywać się do ciężkiego zimowego okresu. Wśród ptaków również panuje mniejszy czy większy gwar, szczególnie u tych co przygotowują się do dalekich wędrówek. Okres zimy nie jest dla nich łaskawy z braku dostępnego pokarmu. Wiele z nich odlatuje w cieplejsze rejony świata, aby tam spędzić ten czas i za rok wiosną powrócić na stałe miejsca lęgowe do Polski.  Cała grupa ptaków wodno – błotnych opuszcza zbiorniki i cieki wodne, które zimą - skute lodem - umożliwiają pobieranie pokarmu.

Ptaki wokół NAS cz. III

Końcówka sierpnia to czas bocianich sejmików, ptaki zbijają się w większe stada zarówno te młode i te starsze, gdzie wspólnie żerują, szlifują kunszt lotu szczególnie młode boćki i szykują się do wspólnego wylotu. Lot daleki i niebezpieczny szczególnie dla młodych ptaków, które pierwszy raz będą pokonywać daleką wędrówkę. Bocianie sejmiki nieodzowny obraz polskich pól i łąk, w czasie których można obserwować biało - czarne smukłe postacie na czerwonych nogach, przemierzają po skoszonych łapkach czy po polnych rżyskach, intensywnie żerują nabierając energii i sił przed odlotem.

Ptasie wędrówki są pełne tajemnic i niebezpieczeństwa. Ptaki w zależności od gatunku będą wędrować pojedynczo lub w grupach tych mniejszych i większych. Niektóre ptaki jak gęsi czy żurawie wzbijają się w powietrze i formują klucz najbardziej powszechna forma lotu. Mniejsi skrzydlaci akrobaci, którzy przeważnie występują licznie jak np. szpaki tworzą lecąca nieregularną chmurę, inne zaś ptaki wolą lot w linii prostej. Niezależnie od formy lotu każdy ma jeden cel - migracje na tereny zimowiska.

W czasie wędrówki ptaki lecą przeważnie w kształcie klucza, czego przykładem są kaczki krzyżówki, gęsi, żurawie, czaple czy kormorany. Ciekawostką jest to, że tworzone klucze przez różne gatunki są różne np. u żurawi jedno ramie klucza może być wydłużone o nawet jedną trzecia długości całego uformowanego szyku. Dzięki takiemu pierwszy osobnik jest najbardziej narażony na opór powietrza, a pozostałe lecące za pierwszym lecą tzw. tunelu powietrznym, gdzie jest mniejszy opór i tracą mniej energii. Ze względu na poziom zmęczenia przewodnik na czele ustępuje innemu osobnikowi. 

Ciekawostką jest też komunikowanie się między patkami w czasie lotu. Do najgłośniejszych ,,rozmów” następuje u lecących żurawi, gdzie słychać lecący klucz już z daleka określane ,,klangorem”. Nie mniej hałaśliwe są także klucze lecących gęsi. Ciekawym zachowaniem migracyjnym wykazuje się biegus zmienny który często leci w kluczu z innymi gatunkami ptaków i często je zmienia. Innym zachowaniem wykazuje się pospolicie występująca, którą można szybciej usłyszeć niż zobaczyć przepiórka mająca opinię piechura, która ze względu na leniwy tryb życia często część wędrówki pokonuje pieszo.

Skąd ptaki wiedzą, w którym kierunku odbywać loty i jak to im się udaje, że potrafią wrócić z powrotem w te same miejsca? Okazuje się, że większość ptaków wędrujących w dzień kieruje się położeniem słońca, aby mieć orientację w terenie. Ptaki lecące w nocy kierują się gwiazdami, a dokładnie położeniem względem Gwiazdy Polarnej. Są też gatunki wędrujące zarówno w dzień i w nocy, tak jak jaskółki brzegówki czy dymówki. Fenomenem wśród ptaków jest kukułka, która samodzielnie przemierza trasę wędrówki do Afryki i trafia do celu.

Różne gatunki wytworzyły różne sposoby na odnalezienie się w terenie oprócz tych powyżej wymienionych mogą wykorzystywać pole magnetyczne lub promieniowanie Ziemi. Inne zaś kierują się wzdłuż linii rzek czy szczytów górskich. Wystąpienie jakichkolwiek niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, zmiany kierunków wiatrów, silne burze mogą przyczynić się do zmiany kierunku lotu.

Fenomen ptasich wędrówek jest poznany, ale w niewielkim stopniu, choć już dużo wiadomo to jeszcze jest wiele ptasich tajemnic dotyczących dalekich wędrówek. Dzięki nowoczesnym metodom jak zakładanie nadajników możemy po części poznać tajemnice od dziesiątków a nawet setek tysięcy lat związane nie tylko z wędrówkami ptaków. Jedno jest pewne, ptaki jesienią odlatują, by wiosną bezbłędnie ponownie powrócić na miejsc lęgowe. A my możemy oglądać na niebie misterium ptasich wędrówek, które od setek tysięcy lat jest powtarzalne. Wystarczy zatrzymać się, wznieść wzrok i spojrzeć w górę - na niebo …

Darz BÓR Hubert OGAR

Ptaki wokół NAS cz. II - ptasie gody

Ptaki wokół NAS cz. I - ptasi świat