Powiat Szydłowiecki położony jest w południowej części województwa mazowieckiego i graniczy z województwem świętokrzyskim. W jego skład wchodzi 5 gmin (Szydłowiec, Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko) i 88 sołectw. Stolicą powiatu jest miasto Szydłowiec położone przy drodze krajowej E-7 Warszawa – Radom – Kraków.

Powierzchnia powiatu wynosi 450 km², a liczba ludności przekracza 40 000 mieszkańców (stan na 31.12.2012 r.). Sieć osadniczą tworzą: miasto Szydłowiec  i 96 miejscowości wiejskich. O specyfice tego terenu świadczy urozmaicony krajobraz: od wzgórz i wzniesień Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej na południu po Równinę Radomską na północy, z rezerwatami i pomnikami przyrody oraz obszarami krajobrazu chronionego. Większość obszaru leży w zlewisku rzeki Szabasówki (dopływu Radomki), której ramiona – wschodnie i zachodnie – łączą się koło Zaborowia.

Występujące tu surowce były przedmiotem eksploatacji i obróbki jeszcze w epoce kamienia (krzemień), w średniowieczu i w okresie nowożytnym (piaskowiec, rudy żelaza). Ośrodki ich wydobycia i przetwarzania liczyły się w potencjale gospodarczym Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Bogate tradycje kamieniarskie (kontynuowane po dzień dzisiejszy) i hutnicze wyróżniają powiat w skali kraju, a zabytkowa huta żelaza w Chlewiskach  jest unikatem w skali europejskiej. Tradycje te utrwaliły nazwy miejscowe, np.: Ruda, Kopalnia, Kuźnia, Kuźnica, Huta, Hucisko, Goworek (od: gwarek = górnik), Piece (wapienniki), Tracze (tartak), Budki i Majdanki (osady śródleśne), a także figury św. Barbary stawiane przez górników swej patronce.

Obiekty dawnego górnictwa kamiennego (łomy piaskowca) wraz z interesującymi odsłonięciami i formami morfologicznymi są wykorzystywane w edukacji przyrodniczej i kulturowej.

Przejawem wysokiego poziomu kultury materialnej i rzemiosła były produkowane w Szydłowcu od 4. ćwierci  XIX w. po rok 1939 sławne bryczki, a w okresie międzywojennym nadwozia do samochodów, które jeździły w Warszawie jako pierwsze w Polsce taksówki.

Sięgające średniowiecza tradycje rzemiosła i handlu są kontynuowane po dzień dzisiejszy, choćby w formie wyrobów ze szkła i ceramiki oraz cotygodniowych targów, również w działalności Cechu Rzemiosł Różnych w Szydłowcu.

Pozostałościami bogatej historii powiatu są historycznie ukształtowana struktura przestrzenna i bogate zasoby dziedzictwa kulturowego. Najcenniejszym i najlepiej zachowanym  dziełem architektury i sztuki jest późnogotycki kościół pw. św. Zygmunta w Szydłowcu.

Oryginalnym dziełem jest też, wielokrotnie niszczony i restaurowany, późnorenesansowy ratusz szydłowiecki i stojący przed nim pręgierz – świadek staropolskiego prawa. Również zamek – tętniące dzisiaj życiem Szydłowieckie Centrum Kultury i siedziba unikatowego w Polsce Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych. Cenne zabytki architektury i sztuki znajdują się także w Chlewiskach. Są to: najstarszy w powiecie XIII – wieczny kościół, przebudowany i wyposażony w XVI-XVII w. oraz otoczony krajobrazowym parkiem nowożytny dwór.

Przykładem romantycznej rezydencji jest odrestaurowany zespół dworski w Orońsku, w którym mieści się ogólnopolskie Centrum Rzeźby Polskiej – instytucja kultury z ośrodkiem pracy twórczej dla rzeźbiarzy i stałą galerią współczesnej rzeźby.

Spośród miejsc historycznych na uwagę zasługują upamiętnione miejsca starć i potyczek w czasie powstania styczniowego w 1863 r. w Szydłowcu, Stefankowie i Krogulczy Mokrej, a z okresu II wojny światowej – walk pod Szydłowcem we wrześniu 1939 r. oraz tragicznej pacyfikacji wsi Skłoby w kwietniu 1940 r. Ważne miejsce pośród cmentarzy wyznaniowych zajmują: cmentarz rz.-kat. w Chlewiskach, z grupą unikatowych nagrobków żeliwnych wykonanych w miejscowych odlewniach, oraz cmentarz żydowski w Szydłowcu, należący do największych w Polsce nekropolii mozaistów, liczący ponad 3100 kamiennych nagrobków-macew o oryginalnej symbolice.

Historia

 

Ziemie obecnego powiatu szydłowieckiego w czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej należały do historycznej Małopolski, tworząc powołane w 1553 roku przez Mikołaja Radziwiłła hrabstwo szydłowieckie, składające się z kluczy: szydłowieckiego i skarżyskiego.  Należało do nich  miasto Szydłowiec, kilka wsi rolniczych oraz kilkanaście osad puszczańskich, których mieszkańcy produkowali żelazo, szkło, smołę, i potas: Stara Wieś, Długosz, Jankowice, Wysoka, Zdziechów, Szydłówek, Sadek, Skarżysko Książęce, Posajdów, Ciechostowice, Huta, Mroczków, Olszyny, Młyn, Orońsko. W roku 1622 w skład hrabstwa wchodziło 19 wsi, młyny pod Rybianką, dwie kuźnice (Duraczów i Mroczków) i dwie huty szkła (Majdów, Jakubek). Radziwiłłowie byli właścicielami dóbr szydłowieckich do 1802 roku, nie rezydowali jednak w Szydłowcu. Administracją hrabstwa  zajmowali się mianowani przez właścicieli  namiestnicy, starostowie i dzierżawcy.

Po śmierci  Macieja Radziwiłła dobra przeszły w ręce Anny ks. Sapieżyny, która następnie odsprzedała je w 1828 roku skarbowi Królestwa Polskiego. Powiat Szydłowiecki istniał w latach 1809-1866 i obejmował swym zasięgiem dobra rządowe bodzentyńskie, samsonowskie oraz suchedniowskie, a więc w sporej części teren Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego.

Powiat jako jednostka administracyjna pojawia się w Polsce w II połowie XIV wieku zastępując  istniejące do tej pory kasztelanie  nowym ustrojem sądowo –ziemskim, w którym podstawą była ziemia składająca się z 2-3 powiatów sądowych. Termin „powiat” wywodzi się od „dnia wietnego” czyli „wiecu” – zgromadzenia sądowego o z góry wyznaczonym terminie. Dla każdej z ziem ustanowiono sąd ziemski nie mający stałej siedziby ale dokonujący objazdów i zatrzymujący się w znaczniejszych ośrodkach. Okolice tych ośrodków,  przeważnie miejskich wraz z mieszkańcami podległych jurysdykcji sądów ziemskich utworzyły powiaty, w których władza spoczywała  w rękach rządców zwanych od XV wieku starostami. Starostowie sądzili wszystkich, którzy dopuścili się przestępstw zagrażających spokojowi publicznemu oraz sprawowali pieczę nad wykonywaniem wyroków sadowych i nadzór nad aparatem skarbowym.

Po przyłączeniu do Księstwa Warszawskiego w 1809 roku Zachodniej Galicji,  Szydłowiec po raz pierwszy stał się siedzibą powiatu w Departamencie radomskim –  dekret króla saskiego  i księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 17 kwietnia 1810 roku.

W 1815 r. po utworzeniu podległego cesarstwu rosyjskiemu Królestwa Polskiego powiat szydłowiecki wszedł do obwodu opoczyńskiego obejmującego powiaty – konecki, opoczyński,  szydłowiecki w  województwie sandomierskim, mającym swoją siedzibę w Radomiu. W 1847 roku województwo przemianowano na gubernię sandomierską a w 1844 na gubernię radomską.

Obwody  w 1842 roku zamieniono na powiaty a powiaty przemianowano na okręgi – takim okręgiem w powiecie opoczyńskim  pozostawał aż do czasu carskiego ukazu z 31 XII 1866 roku  - Szydłowiec.

Ustawą z dnia 25 września 1954 r. reaktywowano 1 października 1954r. powiat szydłowiecki składający się z miasta Szydłowca i 19 gromad powiatu radomskiego oraz 3 gromad powiatu koneckiego i stanowiący część województwa kieleckiego.

Powiat szydłowiecki w obecnych granicach  przywrócono 1 stycznia 1999 roku,  włączając do nowego województwa mazowieckiego. Siedzibą powiatu jest miasto Szydłowiec.

Od północy graniczy z powiatem przysuskim i radomskim, od wschodu ze starachowickim, od zachodu z koneckim, a od południa ze skarżyskim. Południową, zachodnią i częściowo wschodnią granicę powiatu szydłowieckiego stanowi granica województwa mazowieckiego ze świętokrzyskim.

W skład powiatu wchodzą:
gminy miejsko-wiejska: Szydłowiec, Jastrząb
gminy wiejskie: Chlewiska, Mirów, Orońsko

 

Symbole Powiatu Szydłowieckiego

 

Posiadanie symboli identyfikujących powiat i społeczność lokalną jest dla samorządu czynnikiem niezwykle istotnym, wpływającym na tożsamość mieszkańców powiatu oraz instytucji powiatowych.

Jest to ważne nie tylko z punktu widzenia rozbudzającej się lokalnej tradycji, ale również z perspektywy działań promocyjnych, realizowanych przez samorząd.

Szansę taką dało samorządowi powiatowemu ustanowienie przez Radę Powiatu insygniów oraz symboli powiatu: herbu i flagi powiatu szydłowieckiego (Uchwała Nr XVII/86/2008), sztandaru powiatu szydłowieckiego  (Uchwała Nr XXXIX/210/2010) oraz pieczęci (Uchwała Nr XLII/229/2010). Obecnie symbole te, a także logo powiatu, tworzą system identyfikacji wizualnej starostwa i powiatu.

HERB POWIATU SZYDŁOWIECKIEGO

Herb powiatu przedstawia na tarczy dwudzielnej w pas, w polu górnym czerwonym: od prawej rogacina z zawiasą kotłową (srebrna) - godło herbu Odrowążów, od lewej krzywaśń (srebrna) - godło herbu miasta Szydłowca. Pas górny odwołuje się do fundatorów Szydłowca.
W polu dolnym umieszczony herb ziemi sandomierskiej: w prawym dolnym polu - po trzy pasy poziome białe i czerwone na przemian równej szerokości, a w lewym dolnym polu - osiem złotych gwiazd na niebieskim tle (rozmieszczenie gwiazd - 3,3,2).

FLAGA POWIATU SZYDŁOWIECKIEGO

Flaga powiatu składa się z dwóch pasów poziomych (w stosunku:  2/3 i dolny 1/3) w polu górnym czerwonym umieszczone są centralnie: od prawej rogacina z zawiasą kotłową -  biała, od lewej krzywaśń - biała. W polu dolnym cztery pasy poziome: dwa białe i dwa czerwone na przemian, równej szerokości. Flaga ta nosi nazwę flagi herbowej.

SZTANDAR POWIATU

Sztandar Powiatu Szydłowieckiego ma postać kwadratowego płata materiału o wymiarach  100 x 100 cm, składającego się z awersu i rewersu, czyli płata prawego (głównego) i lewego, przymocowanego do drzewca. Na stronie prawej o barwie ecruie umieszczony jest centralnie herb Powiatu Szydłowieckiego.

Herb powiatu przedstawia: na tarczy dwudzielnej w pas  (poziomo w stosunku: 50:50) w polu górnym czerwonym, od prawej rogacina z zawiasą kotłową (srebrna)  - godło herbu rodu Odrowążów, od lewej krzywaśń (srebrna) - godło herbu  miasta Szydłowca. Pas górny odwołuje się do fundatorów Szydłowca.

W polu dolnym umniejszony herb ziemi sandomierskiej tj. w prawym dolnym polu  po trzy pasy poziome srebrne i czerwone na przemian równej szerokości, natomiast  w polu dolnym lewym, osiem złotych gwiazd na niebieskim tle,  (rozmieszczenie gwiazd - 3, 3, 2). Wokół herbu znajduje się napis w kolorze złotym  Powiat Szydłowiecki.

Na stronie lewej o barwie czerwonej centralnie umieszczone jest godło Rzeczypospolitej Polskiej - Orzeł Biały według wzoru urzędowego. Orzeł wykonany jest haftem wypukłym w kolorze srebrnym (szychem) i złotym (korona, dziób i szpony). Nad orłem znajduje się napis o treści   „BÓG - HONOR  -  OJCZYZNA” wyszyty złotą nicią.

Płat sztandaru obszyty jest złotą frędzlą, z wyjątkiem boku przylegającego do drzewca, do którego zamocowane są metalowe uchwyty.

Drzewiec sztandaru o średnicy 4 cm i długości 2,35 m jest wykonany z drewna dębowego toczonego i składa się z dwóch części skręcanych na gwint i złączonych metalową tuleją. Drzewiec sztandaru zwieńczony jest metalową głowicą w kształcie kuli, na którym zamieszczony jest orzeł województwa mazowieckiego. Orzeł jest przestrzenny obustronny polerowany, dolny koniec drzewca posiada metalową stopkę.

Szarfa sztandaru

Szarfa sztandaru o barwach flagi powiatu szydłowieckiego szerokości 15 cm jest zawiązana w kokardę i umieszczona na tulei głowicy po stronie głównej płata. Oba końce dochodzą do dolnej krawędzi płata i są zakończone złotymi frędzlami, tak jak płat sztandaru.

Szarfy pocztu sztandarowego

Szarfy pocztu sztandarowego o barwach flagi powiatu szydłowieckiego dł. 2mb, szerokości 15 cm wykończone złotymi frędzlami, nosi się przełożone przez prawe ramię 3 szt. (dla sztandarowego i dwóch osób towarzyszących) dla pocztu obowiązują białe rękawiczki.

PIECZĘCIE

Pieczęć Powiatu Szydłowieckiego ma kształt okrągły o średnicy 36 mm,  w centralnym polu pieczęci  znajduje się herb Powiatu Szydłowieckiego, w otoku napis POWIAT SZYDŁOWIECKI, między napisem  „POWIAT” i „SZYDŁOWIECKI”  dwie sześciopromienne gwiazdki.

Pieczęć Rady Powiatu w Szydłowcu ma kształt okrągły o średnicy 36 mm,  w centralnym polu pieczęci  znajduje się herb Powiatu Szydłowieckiego, w otoku napis RADA POWIATU W SZYDŁOWCU, między napisem „RADA POWIATU” i „W SZYDŁOWCU”  dwie sześciopromienne gwiazdki.

Pieczęć Przewodniczącego Rady Powiatu w Szydłowcu ma kształt okrągły o średnicy 36 mm, w centralnym polu pieczęci  znajduje się herb Powiatu Szydłowieckiego,  w otoku napis PRZEWODNICZĄCY RADY POWIATU W SZYDŁOWCU, między napisem „PRZEWODNICZĄCY RADY POWIATU”  i „W SZYDŁOWCU”  dwie sześciopromienne gwiazdki.

Pieczęć Starosty Szydłowieckiego ma kształt okrągły o średnicy 36 mm,  w centralnym polu pieczęci  znajduje się herb Powiatu Szydłowieckiego, w otoku napis STAROSTA SZYDŁOWIECKI, między napisem  „STAROSTA” i „SZYDŁOWIECKI”  dwie sześciopromienne gwiazdki.