25 stycznia 2021 roku minął jubileusz 163 rocznicy śmierci Wiktora Kozłowskiego, postaci wyjątkowej i nietuzinkowej w dziedzinie przyrody w tym szczególnie leśnictwa i łowiectwa. Postać, która związała się zawodowo z okolicznymi lasami w Chlewiskach i do końca życia pozostała im wierna.

Pomimo tak odległej śmierci jeszcze można odnaleźć ślady Kozłowskiego na tej ziemi, takie jak: niewielki wzgórek, gdzie znajdowała się leśniczówka, w której mieszkał, czy pomnik na parafialnym cmentarzu postawiony w hołdzie temu zasłużonemu człowiekowi. W  roku 2019 doszło prawdopodobnie do samoistnego zniszczenia żeliwnego pomnika. W wyniku upływu czasu doszło do pęknięć wewnętrznych łączeń w rezultacie, czego pomnik rozpadł się na kilka elementów. Nagrobek ten znajduje się w rejestrze zabytków Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie i po uzyskaniu zgody tej instytucji pomnik zostanie poddany konserwacji. Do obecnej chwili odbyły się spotkania przedstawicieli zarówno wojewódzkiego konserwatora, proboszcza parafii w Chlewiskach oraz leśników z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu i Nadleśnictwa Przysucha w sprawie podjęcia działań mających przywrócić do stanu pierwotnego uszkodzony pomnik.

Postać Wiktora Kozłowskiego jest dobrze znana dla okolicznych leśników, którzy kontynuują w tych lasach służbę rozpoczętą przez Kozłowskiego. Nie przeszliby obojętnie wobec zanikania znaków pozostających po tej wyjątkowej postaci i podejmują odpowiednie dziania, aby nadal pomnik mógł świadczyć świadectwo działalności tego leśnika. Aby uświetnić działalność Wiktora Kozłowskiego wybitnego leśnika nie tylko dla naszego regionu. Należy pamiętać, aby młode pokolenie widziało te znaki i nie zapomniało o tej postaci. Należy wspomnieć i przybliżyć postać niezłomnego leśnika żyjącego w lasach u podnóża Gór Świętokrzyskich.

Wiktor Kazimierz Grzegorz Kozłowski urodził się w 1791 roku w posiadłości we wsi Lubmagierowizna, w powiecie białostockim, syn Pawła Kozłowskiego urzędnika pocztowego, byłego chorążego Kawalerii Narodowej i Elżbiety z rodu Dubińskich. Pierwszą edukację otrzymywał w domu, a od 1802 roku uczęszczał do publicznej szkoły w Białymstoku i Świsłoczy. W 1810 roku rozpoczął studiowanie botaniki na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Wileńskiego zdobywając stopień kandydata filozofii w 1812 roku. Po zakończeniu nauki rozpoczął przygodę z piechotą Wojska Polskiego w stopniu kapitana. Po zakończeniu służby wojskowej Wiktor Kozłowski ponownie rozpoczął naukę, tym razem w Szkole Leśnej w Warszawie, jednocześnie rozpoczął służbę cywilną w Wydziale Leśnictwa, jako aplikant przy Komisji Rządowej Przychodów i Skarbów.
W 1818 roku zdał egzamin na nadleśniczego i dwa lata później otrzymał stanowisko asesora nadleśnego w Komisji Województwa Mazowieckiego gdzie w 1822 roku został nadleśniczym leśnictwa Lublin. Okres dziesięcioletni od 1818 do 1828 roku Kozłowski poświęcił na dalszym zdobywaniu wiedzy i dokształcaniu, które łączył z pracą zawodową. Rok 1828 był przełomowy, dostał powołanie do Rady i profesora praktyki leśnej w Szkole Szczególnej Leśnictwa w Siekiernie wraz z objęciem stanowiska nadleśniczego leśnictwa Bodzentyn.

W swojej pracy Wiktor Kozłowski okazał się wybitnym pedagogiem, w1829 roku otrzymał Order Świętego Stanisława, a rok później otrzymał honorową odznakę za piętnastoletnią służbę rządową.

Kolejny zwrot w życiu Kozłowskiego skierował go w szeregi powstańcze w oddziale Strzelców Krakowskich, gdzie po upadku powstania został pozbawiony praw służby rządowej. W 1831 roku obejmuje stanowisko dyrektora lasów ordynacji Zamoyskich gdzie negował wszelakie nadużycia. Narażając się tym samym otoczeniu i w 1838 roku zrzeka się obejmowanego stanowiska. Po zamieszkaniu w Warszawie i złożonej prośbie o ułaskawienie. Ponownie w 1839 roku zostaje przyjęty do służby rządowej gdzie rozpoczął karierę. Los pokierował go w marcu 1840 roku na stanowisko nadleśniczego leśnictwa Chlewiska gdzie pracował i spełnił się zawodowo do końca swoich dni. Ostatnie lata Wiktora Kozłowskiego były ciężkie, nie tylko przez utratę wzroku i słuchu, ale i przez niesprawiedliwość, którą otrzymywał od ludzi. Dwukrotny pożar w lipcu i sierpniu 1857 roku pozbawił go domu, ale i cenne zbiory i rękopisy zostały bezpowrotnie utracone. Wydarzenia te dodatkowo załamały Kozłowskiego. Lokalni mieszkańcy widywali go, jak na zgliszczach swojego domu wyszukiwał szczątki zniszczonych zbiorów. Wiktor Kozłowski zmarł 25 stycznia 1858 roku w Chlewiskach, został pochowany na cmentarzu parafialnym. Ku czci wspaniałego człowieka, staraniom przyjaciół i byłych uczniów, został ufundowany pomnik z żelaza w kształcie spękanego pnia dębu, który do dzisiejszych czasów znajduje się na terenie parafialnego cmentarz w Chlewiskach.

Życie i postawa Wiktora Kozłowskiego świadczyły o wyjątkowości i wszechstronności. Po sobie pozostawił bogate zbiory i kolekcje przyrodnicze. Fascynując się przyrodą zbierał i kolekcjonował wiele rzeczy związanych z lasem od fragmentów drzew, po owady, ptasie jaja, nasiona, zielniki itp.. gromadząc tym samym wyjątkowe zbiory. Stworzenie ,,Biblioteki z drzew leśnych”, która gromadziła wszystkie gatunki drzew i krzewów występujących w obecnym Królestwie Polski. Zbiór tej biblioteki obejmował książki, każda poświęcona innemu gatunkowi, okładka wykonanaz części politurowanej i herbowanej zaś grzbiet tych książek wykonany z kory. W środku tych książek znajdowała się szufladka z mchem z tabliczką z tegoż drzewa z fragmentem poprzecznym i podłużnym drzewa, dodatkowo znajdowały się nasiona, trociny, popiół, kwiaty, owoce, liście i owady żyjące na danym gatunku. Całość była wyposażona w opis botaniczny. Zbiór ten został przekazany do Muzeum Leśnictwa i Miernictwa w Petersburgu, za co otrzymał wynagrodzenie. Wiele jego prac i zbiorów zostało przekazanych w różne miejsca i np. zbiór mineralogiczny otrzymała szkoła w Szczebrzeszynie, biblioteczkę drzewną przekazano do Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Marymoncie. Duża cześć kolekcji i zbiorów uległa zniszczeniu w pożarze do tej pory nie są znale losy np. zbioru cegiełek drewnianych jednej wielkości i miary z różnych gatunków drzew, które wykorzystywano do określenia wagi jednostki kubicznej poszczególnych gatunków drzew oraz do porównania ich ciężaru i twardości.

Oprócz zbiorów materiałów Wiktor Kozłowski posiadał dorobek pisarski, posiadał dużą kolekcję własnych opracowań słownikowych, jedną z ważnych w kanonie łowieckim jest publikacja ,,Pierwsze początkiterminologii łowickiej” z 1822 roku. Słownik ten posiada bardzo ważną wartość publicystyczną, nie tylko dla myśliwych również dla przyrodników, leśników czy filologów, historyków kultury, czy etnologów. Słownik ten pozwolił na zachowanie wielu słów, określeń przed zapomnieniem i bezpowrotnej utracie. Autor rozpoczął w 1830 roku pracę nad rozszerzeniem tego słownika, jednak w nowym wydaniu nie ukazał się w druku. Rękopis ten w czasie międzywojennym trafiłdo zbiorów prywatnego lwowskiego profesora W. Ziembickiego.

Inną słynną publikacja, którą zasłynął był ,,Słownik leśny, bartny, bursztyniarski i orylski”, który był pierwszym w historii opracowaniem tego typu. Początkowo był drukowany w Sylwanie w nr 21 z 1846 roku i w tym samym roku został wydany w dwóch tomach w Warszawie. Rękopis tej publikacji mocno został zniszczony w czasie pożaru zachowały się jedynie opis ptaków śpiewających.

Hubert OGAR