Darowizna w większości przypadków kojarzy się  bardzo pozytywnie.

Art. 888 Kodeksu cywilnego.
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku

Darowizna może dotyczyć nie tylko rzeczy drobnych, ale nabiera szczególnego znaczenia w przypadku nieruchomości.

Sama darowizna jest formą nieodpłatnej umowy, której celem jest wzbogacenie się obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Warto zaznaczyć, że w wielu przypadkach darowizna może przybierać jedynie formę ustną i jest ona wystarczająca. Jednak tam, gdzie prawo przewiduje zachowanie formy aktu notarialnego, należy udać się do notariusza. Tak jest w przypadku, gdy darowizna dotyczy na przykład nieruchomości.
Problem zaczyna się wtedy, gdy darczyńca ma wątpliwości i chce wycofać się z zadeklarowanej wcześniej darowizny. Jakie są wówczas prawne możliwości? Darczyńca nie pozostaje w tej sytuacji bez środków ochrony.


Art. 896 Kodeksu cywilnego
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan mjątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych  potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Ustawodawca stwierdził, iż możliwość odwołania darowizny może nastąpić jeśli po sporządzeniu umowy (a przed jej wykonaniem) stan majątkowy darczyńcy uległ takiemu pogorszeniu, że wykonanie darowizny:

• spowoduje taki uszczerbek w jego majątku, że nie będzie miał środków na zaspokojenie własnych usprawiedliwionych potrzeb. Oznacza to, że wartość, lub rodzaj przedmiotu darowizny, w obecnym stanie majątkowym uniemożliwi darczyńcy normalne życie - zakup leków, jedzenia, czy odzieży, utrzymanie domu, spłatę kredytu itp.

• nie będzie mógł wywiązać się z obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek alimentacyjny nie oznacza tylko potocznego „płacenia alimentów". Prawie każdy jest bowiem zobowiązany do pomocy i łożenia na rzecz członków najbliższej rodziny: dzieci, małżonka, rodziców, dziadków - jeśli darczyńca ma na swoim utrzymaniu takie osoby -usprawiedliwione jest również odwołania darowizny, jeśli jej wykonanie nie pozwoliłoby na ich utrzymanie.

Odwołanie darowizny jest co do zasady czynnością nadzwyczajną - godzącą w pewność obrotu. Stąd zmiana majątkowa na niekorzyść darczyńcy musi być istotna - i nagła. Wysokość straty musi uniemożliwiać normalną egzystencję odpowiadającą wiekowi, stanowi zdrowia i ilości podopiecznych darczyńcy.

Odwołanie darowizny nie dokonanej następuje w drodze pisemnego oświadczenia, które należy przedłożyć obdarowanemu - tak, aby mógł się z nim zapoznać.

Jeśli darowizna nie miała formy aktu notarialnego, obdarowany nie będzie mógł domagać się wydania przedmiotu - a samo odwołanie darowizny będzie tylko formalnością, nie zagrożoną postępowaniem sądowym. Umowa taka jest ważna bowiem jedynie jeśli zostanie wykonana. W przypadku darowizny nieruchomości konieczne jest złożenie przez obdarowanego oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje.

Art. 898 Kodeksu cywilnego.

§ 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności,

§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie
do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialnośc na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Art. 902 Kodeksu cywilnego.

Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współzycia społecznego.


Wykonana darowizna oznacza taką sytuację, w której przedmiot darowizny (jakikolwiek by nie był) obciążył majątek darczyńcy i został przekazany obdarowanemu. Tak samo jak w przypadku darowizny jeszcze nie wykonanej darczyńca musi złożyć pisemne oświadczenie, które należy przedłożyć obdarowanemu - tak, aby mógł się z nim zapoznać.

Samo odwołanie darowizny nie pociąga jednak za sobą skutku w postaci zmiany właściciela. Konieczne jest złożenie przez obdarowanego oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje. Wykluczone jest jednak odwołanie darowizny po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Rażąca niewdzięczność - czyn lub zaniechanie będący przejawem rażącej niewdzięczności musi być wymierzony bezpośrednio, lub pośrednio w darczyńcę.

Przykłady: przemoc fizyczna (np. pobicie), znęcanie się, nieudzielenie pomocy, mimo oczywistych możliwości, nie wypełnianie obowiązku alimentacyjnego mimo oczywistych możliwości, zaniedbanie, w przypadku osoby nieporadnej (np. schorowanej), przemoc psychiczna, poważne pomówienie - np. złożenie fałszywego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, publiczne Iżenie, kradzież.


Jeśli jednak obdarowany nie złoży oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje pozostaje droga sądowa.

Pozew o zaobowiązanie obdarowanego do złożenia oznaczonego oświadczenia woli należy skierować do sądu właściwego według miejsca położenia nieruchomości. Trzeba w nim określić przedmiot darowizny, tj. rodzaj, powierzchnię nieruchomości, miejsce jej położenia, księgę wieczystą, która jest dla niej prowadzona, a także wskazać, kiedy umowa darowizny została zawarta, numer umowy i notariusza, przed którym doszło do jej zawarcia. Prawomocny wyrok uwzględniający powództwo zastąpi konkretne oświadczenie woli pozwanego o powrotnym przeniesieniu własności
nieruchomości na powodów.

W procesie sąd będzie badał, czy faktycznie doszło do rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego, a w konsekwencji, czy są podstawy do odwołania darowizny i zobowiązania go do powrotnego przeniesienia na nich prawa własności nieruchomości, jak również czy został zachowany termin do skutecznego odwołania darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność. To na darczyńcy będzie spoczywał ciężar wykazania, że owa niewdzięczność rzeczywiście miała miejsce, obdarowany może również przedstawić wszelkie dowody.

Na koniec podsumowanie:

Aby odzyskać darowaną nieruchomość mamy na to tylko rok od momentu, kiedy dowiedzieliśmy się o wystąpieniu okoliczności będącej podstawą do podjęcia takich kroków. Nasze działania muszą być zatem sprawne i przede wszystkim skuteczne.
Aby tak się stało warto pamiętać o kolejności działania:
krok pierwszy: wezwanie obdarowanego do zwrotu darowizny,
krok drugi: wniesienie sprawy do sądu (jeśli krok pierwszy nie przyniesie efektu),

Po więcej informacji zapraszamy do punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego znajdujących się w twojej okolicy.